BCG terapia

Co to jest terapia BCG w leczeniu raka pęcherza moczowego?

Terapia BCG to sposób leczenia raka pęcherza moczowego, który polega na podawaniu do pęcherza szczepionki zrobionej z osłabionych bakterii gruźlicy (Bacillus Calmette-Guérin, stąd skrót BCG). Brzmi trochę dziwnie, prawda? Ale spokojnie – to nie jest zwykła gruźlica, tylko bezpieczna forma bakterii, która pomaga naszemu układowi odpornościowemu walczyć z rakiem. Jest to jedna z najskuteczniejszych metod stosowanych w przypadku raka pęcherza, który nie nacieka głęboko (czyli tzw. nienaciekający mięśniówki, NMIBC).

Po co stosuje się BCG?

Terapia BCG jest używana głównie u osób, u których rak pęcherza został usunięty endoskopowo (np. zabiegiem TURBT), ale istnieje ryzyko, że choroba nawróci albo się rozwinie i będzie progresowała. Dotyczy to zwłaszcza przypadków:

  • raka wysokiego ryzyka (np. T1 lub high-grade, czyli bardziej złośliwego),
  • carcinoma in situ (CIS), czyli płaskich zmian w pęcherzu,
  • sytuacji, gdy guzy często nawracają.

Celem BCG jest pobudzenie układu odpornościowego w pęcherzu, żeby sam zwalczał komórki rakowe i zapobiegał ich powrotowi.

Jak działa BCG?

BCG to rodzaj immunoterapii. Po podaniu do pęcherza organizm rozpoznaje BCG jak obcego i chroni się się poprzez pobudzenie komórek odpornościowych. Te komórki zaczynają działać w pęcherzu, atakując nie tylko BCG, ale też pozostałe komórki rakowe, które mogły zostać po operacji. BCG nie tylko niszczy raka, ale też zmniejsza szansę, że guz pojawi się znowu.

BCG terapia w raku pęcherza moczowego

Terapia BCG jest podawana bezpośrednio do pęcherza przez cewkę moczową. Oto, jak to wygląda krok po kroku:

Przygotowanie: Lekarz zakłada cienką rurkę (cewnik) przez cewkę moczową do pęcherza. To może być trochę nieprzyjemne, ale zwykle nie boli, bo używa się żelu znieczulającego.

Podanie BCG: Przez cewnik wlewa się roztwór z bakteriami BCG (wygląda jak płyn). Potem cewnik się wyjmuje.

Trzymanie płynu: Trzeba trzymać płyn w pęcherzu przez około 2 godziny. W tym czasie lepiej nie oddawać moczu, a czasem lekarz prosi, żeby zmieniać pozycję (np. leżeć na brzuchu, plecach), żeby BCG dotarło do każdego zakamarka pęcherza.

Oddanie moczu: Po 2 godzinach można pójść do toalety i oddać mocz. Przez kilka godzin po zabiegu warto pić dużo wody, żeby dobrze „wypłukać” pęcherz.

Leczenie BCG dzieli się na dwie fazy:

Faza początkowa (indukcyjna): Podaje się BCG raz w tygodniu przez 6 tygodni. To taki intensywny start, żeby mocno pobudzić odporność.

Faza podtrzymująca: Jeśli rak jest bardziej agresywny, po tych 6 tygodniach robi się dodatkowe wlewki, np. raz w tygodniu przez 3 tygodnie, co kilka miesięcy, nawet przez 1-3 lata. Jest to uzależnione od zaawansowania choroby oraz tolerancji

BCG jest bardzo skuteczne – u wielu osób zmniejsza ryzyko nawrotu raka nawet o 50-70% i może zapobiec rozwojowi choroby w bardziej zaawansowane stadium.

Ponieważ BCG „drażni" pęcherz, mogą pojawić się różne objawy, ale zwykle są łagodne i mijają po paru dniach:

  • Uczucie pieczenia lub bólu przy oddawaniu moczu.
  • Częstsze chodzenie do toalety (tzw. parcia naglące).
  • Czasem niewielka ilość krwi w moczu (krwiomocz).

Te objawy pojawiają się u większości pacjentów (nawet do 60-80%) i zwykle trwają 1-2 dni po wlewce. To normalna reakcja, bo BCG wywołuje stan zapalny, który pomaga zwalczać raka.

1. Powikłania miejscowe

  • Zapalenie pęcherza moczowego:
    Jeśli podrażnienie się nasila, może dojść do pełnego zapalenia pęcherza. Objawy są wtedy bardziej intensywne i mogą wymagać leczenia (np. lekami przeciwbólowymi lub przeciwzapalnymi).


  • Rzadziej: zapalenie gruczołu krokowego lub najądrzy (u mężczyzn):
    BCG może wywołać stan zapalny w prostacie lub najądrzach, co objawia się bólem w kroczu lub jądrach. Zdarza się to rzadziej (ok. 1-5% przypadków) i zwykle wymaga antybiotyków.


Zmniejszenie pojemności pęcherza:
W bardzo rzadkich przypadkach długotrwały stan zapalny może prowadzić do bliznowacenia i zmniejszenia pojemności pęcherza albo zablokowania odpływu moczu z nerek. To poważne, ale występuje u mniej niż 1% pacjentów.


2. Powikłania ogólnoustrojowe

Te dotyczą całego organizmu i są rzadsze, ale mogą być poważniejsze. Dzieje się tak, gdy bakterie BCG przedostaną się poza pęcherz (np. do krwi) albo organizm zareaguje zbyt mocno.

Objawy grypopodobne:
Gorączka (zwykle do 38-39°C), dreszcze, zmęczenie, bóle mięśni.To najczęstsze powikłanie ogólnoustrojowe (ok. 20-30% pacjentów) i zazwyczaj mija samo po 1-2 dniach. Jest to znak, że układ odpornościowy reaguje na BCG.



Wysoka gorączka lub długotrwała gorączka:
Jeśli temperatura przekroczy 38C i nie przechodzi po lekach przeciw gorączkowych należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem


Zakażenie układowe BCG (BCG-sepsis):Bardzo rzadkie (poniżej 1%), ale groźne powikłanie. Bakterie BCG dostają się do krwi i mogą powodować infekcję w innych narządach, np. płucach (zapalenie płuc), wątrobie (zapalenie wątroby) czy szpiku kostnym (cytopenia – spadek liczby krwinek).Objawy: wysoka gorączka, złe samopoczucie, duszność, żółtaczka. Wymaga natychmiastowego leczenia tuberkulostatykami (lekami na gruźlicę)



Reakcje alergiczne:
Jeszcze rzadsze (<0,1%) – mogą pojawić się trudności w oddychaniu, wysypka czy obrzęk twarzy. To znak, że organizm nadmiernie zareagował na BCG.

Podsumowanie

Terapia BCG (Bacillus Calmette-Guérin) to skuteczna metoda leczenia raka pęcherza moczowego nienaciekającego mięśniówki (NMIBC), stosowana po zabiegu TURBT, aby zapobiec nawrotom i progresji choroby. Polega na podawaniu osłabionych bakterii gruźlicy bezpośrednio do pęcherza przez cewnik, co pobudza układ odpornościowy do zwalczania komórek rakowych. Jest szczególnie polecana w przypadkach raka wysokiego ryzyka (T1, high-grade) oraz carcinoma in situ (CIS).

Leczenie dzieli się na fazę indukcyjną (6 wlewek co tydzień) i podtrzymującą (np. 3 wlewki co kilka miesięcy przez 1-3 lata). Skuteczność BCG jest wysoka – zmniejsza ryzyko nawrotu o 50-70% i pomaga uniknąć bardziej inwazyjnych zabiegów, jak cystektomia. Procedura jest prosta, ale wymaga trzymania płynu w pęcherzu przez 2 godziny po każdej wlewce.

Najczęstsze skutki uboczne to łagodne podrażnienie pęcherza (pieczenie, częstomocz) i objawy grypopodobne (gorączka, zmęczenie), które mijają po 1-2 dniach. Rzadziej zdarzają się poważne powikłania, jak zakażenie BCG (BCG-sepsis), wymagające antybiotyków lub tuberkulostatyków – dotyczą one mniej niż 1% pacjentów. Terapia nie jest odpowiednia dla osób z rakiem naciekającym mięśniówkę, aktywną infekcją czy osłabioną odpornością.

Podsumowując, BCG to bezpieczna i efektywna opcja dla wielu pacjentów z NMIBC, oferująca szansę na kontrolę raka bez dużych operacji. Kluczowe jest przestrzeganie zaleceń lekarza i szybkie reagowanie na nietypowe objawy, co minimalizuje ryzyko powikłań i maksymalizuje korzyści z leczenia.

Umów się na kwalifikację do BCG terapii