Cytologia osadu moczu

Cytologia osadu moczu co to?

Cytologia osadu moczu to badanie diagnostyczne polegające na mikroskopowej analizie komórek obecnych w moczu w celu wykrycia ewentualnych nieprawidłowości, takich jak zmiany nowotworowe, stany zapalne czy inne patologie układu moczowego. Jest to nieinwazyjna metoda, która pozwala na ocenę komórek złuszczonych z nabłonka dróg moczowych, w tym pęcherza moczowego, moczowodów, cewki moczowej czy miedniczek nerkowych. Badanie to odgrywa szczególną rolę w diagnostyce i monitorowaniu raka pęcherza moczowego, zwłaszcza w przypadku podejrzenia nowotworów urotelialnych.

Jak pobrać cytologię osadu moczu?

1. Unikaj pierwszej porannej porcji moczu!!

.

2. Metoda "clean catch" (środkowy strumień moczu)
.
3. Pojemnik na mocz - jałowy pojemnik

.
4. Czas dostarczenia próbki

.
5. Ilość moczu (50-100ml)

Szczegóły na dole strony

Jak wygląda badanie?

Próbka jest następnie poddawana obróbce laboratoryjnej:

Wirowanie – Mocz jest odwirowywany w wirówce, aby oddzielić osad komórkowy od płynu.

Przygotowanie preparatu – Osad jest rozprowadzany na szkiełku mikroskopowym i barwiony co ułatwia identyfikację komórek.

Ocena mikroskopowa – Patolog analizuje preparat pod mikroskopem, zwracając uwagę na morfologię komórek, ich wielkość, kształt, jądra komórkowe i inne cechy.

Jak pobrać mocz do cytologii osadu moczu - dokładna instrukcja

1. Unikanie pierwszej porannej porcji moczu

Pierwsze oddanie moczu po nocy (tzw. mocz poranny) nie jest zalecane do cytologii, ponieważ komórki, które znajdowały się w pęcherzu przez długi czas, mogą ulec degradacji, co utrudnia ich ocenę pod mikroskopem. Najlepiej pobrać próbkę z drugiej lub kolejnej mikcji w ciągu dnia.

2. Metoda "clean catch" (czysty połów)

EAU zaleca stosowanie techniki środkowego strumienia moczu (midstream urine) w celu zminimalizowania zanieczyszczenia próbki bakteriami lub komórkami z zewnętrznych narządów płciowych:


Mężczyźni: Przed oddaniem moczu należy umyć ręce i dokładnie oczyścić ujście cewki moczowej (żołądź) 2x wodą z mydłem Jeśli mężczyzna jest nieobrzezany, należy najpierw odciągnąć napletek.

Kobiety: Należy umyć ręce, rozchylić wargi sromowe i oczyścić okolicę ujścia cewki moczowej 2x wodą z mydłem wykonując ruchy od przodu do tyłu, aby uniknąć kontaminacji z okolic odbytu.

Pierwsza część moczu powinna być oddana do toalety (ok. 10-20 ml), aby przepłukać cewkę moczową. Następnie środkowa porcja moczu (midstream) jest zbierana do sterylnego pojemnika (ok. 50-100 ml), a pozostała część może być oddana do toalety.

3. Pojemnik na mocz

Próbka moczu powinna być zebrana do sterylnego, jednorazowego pojemnika z zakrętką, który można otrzymać w przychodni, laboratorium lub aptece. Pojemnik powinien być oznakowany imieniem, nazwiskiem, datą urodzenia pacjenta oraz datą i godziną pobrania.

4.Czas dostarczenia próbki

Mocz powinien być dostarczony do laboratorium w ciągu 2 godzin od pobrania. Jeśli nie jest to możliwe, należy przechowywać próbkę w lodówce (w temperaturze 2-8°C) i dostarczyć najszybciej, jak to możliwe, aby zapobiec degradacji komórek.

5. Ilość moczu


Zazwyczaj wystarczy 50-100 ml moczu, choć w niektórych laboratoriach mogą być wymagane mniejsze lub większe objętości – warto potwierdzić to z placówką wykonującą badanie.

Cytologia osadu moczu - zastosowanie

Cytologia osadu moczu pozwala na identyfikację różnych typów komórek:

Komórki prawidłowe – Typowe dla nabłonka dróg moczowych, np. komórki przejściowe (urotelialne), płaskie czy wałeczkowate.

Komórki atypowe – Mogą wskazywać na stany zapalne, infekcje lub zmiany przednowotworowe.

Komórki nowotworowe – Charakteryzują się nieprawidłową budową (np. powiększone jądra, nieregularne kształty) i są typowe dla raka pęcherza moczowego, najczęściej raka urotelialnego.

Badanie może również wykazać obecność krwinek czerwonych, białych czy kryształów, co dostarcza dodatkowych informacji o stanie układu moczowego.

Cytologia osadu moczu jest szczególnie przydatna w następujących sytuacjach:

Diagnostyka raka pęcherza moczowego – U pacjentów z objawami takimi jak krwiomocz (hematuria), zwłaszcza bezobjawowy, badanie to pomaga wykryć komórki nowotworowe, szczególnie w przypadku raka o wysokim stopnie złośliwości (high-grade) czy carcinoma in situ (CIS).

Monitorowanie nawrotów – U osób po leczeniu raka pęcherza moczowego (np. po TURBT – przezcewkowej resekcji guza) cytologia pozwala na wczesne wykrycie wznowy.

Ocena innych chorób – Rzadziej stosowana w diagnostyce stanów zapalnych, infekcji czy kamicy moczowej, gdy towarzyszą im nietypowe objawy.

Zalety:

  • Nieinwazyjność i prostota pobrania próbki.
  • Wysoka czułość w wykrywaniu raka o wysokim stopniu złośliwości - high grade i CIS.
  • Możliwość regularnego monitorowania bez obciążenia dla pacjenta.

Ograniczenia:

  • Niska czułość w przypadku raka o niskim stopniu złośliwości (low-grade)
  • Możliwość wyników fałszywie dodatnich (np. w stanach zapalnych czy po zabiegach urologicznych).
  • Konieczność potwierdzenia wyniku innymi badaniami, np. cystoskopią czy biopsją, w przypadku podejrzenia nowotworu.

Wynik cytologii osadu moczu jest oparty o standaryzowany system raportowania znany jako System Paryski opublikowany w 2022 r.


• Brak możliwości postawienia odpowiedniej diagnozy;
• Ujemny
• Atypowe komórki nabłonka przejściowego (Atypia);
• Podejrzany dla HG (high grade);
• Wysoki stopień złośliwości/G3 (złośliwy).

W praktyce klinicznej wynik cytologii zawsze interpretuje się w kontekście objawów pacjenta, wyników innych badań (np. badania obrazowe, cystoskopia) oraz historii medycznej.

Cytologia osadu moczu

Podsumowanie

Cytologia osadu moczu to cenne narzędzie diagnostyczne w urologii, szczególnie w wykrywaniu i monitorowaniu raka pęcherza moczowego. Choć nie zastępuje bardziej inwazyjnych metod, takich jak cystoskopia czy biopsja, jej prostota i nieinwazyjność czynią ją ważnym elementem wstępnej diagnostyki oraz follow-upu. W połączeniu z innymi badaniami pozwala na szybkie i skuteczne rozpoznanie zmian patologicznych w drogach moczowych, co może znacząco wpłynąć na dalsze leczenie i rokowanie pacjenta.

Umów się na konsultację urologiczną